Σχέδιο «Καλλικράτης»
Το οικονομικό και αναπτυξιακό πρόβλημα της Αυτοδιοίκησης σε αδιέξοδο

Γιάννης Τόλιος, μέλος Ε.Γ. του ΣΥΝ


Η ανακοίνωση από την κυβέρνηση του σχεδίου «Καλλικράτης», αξιοποιείται επικοινωνιακά για δήθεν ριζοσπαστικές τομές και νέα εποχή στην Αυτοδιοίκηση. Ωστόσο τα πιο «ακανθώδη» παραμένουν «ρευστά» και ειδικότερα το οικονομικό ζήτημα που καθορίζει ουσιαστικά τον αναπτυξιακό και κοινωνικό της ρόλο. Όμως είτε με μισόλογα, είτε υπονοούμενα δείχνει ότι η επίλυση του οικονομικού επιδιώκεται με επιβολή νέων φόρων και τελών σε βάρος των δημοτών.
Η «αχίλλειος πτέρνα» της Αυτοδιοίκησης
Η χρόνια οικονομική καχεξία της αυτοδιοίκησης αποτελεί την «αχίλλειο πτέρνα» της. Αυτό έγινε ιδιαίτερα εμφανές με τον «Καποδρίστρια» που οδήγησε στη δημιουργία μιας ΝΑ «σκιάς» χωρίς πόρους και ουσιαστικές αρμοδιότητες. Ταυτόχρονα οι ΚΑΠ (κεντρικοί αυτοτελείς πόροι) με κάθε τρόπο περικόπτονται και δεν αποδίδονται στην αυτοδιοίκηση (ξεπερνούν τα 5 δις €, ενώ από το πρόγραμμα «Θησέας» τα 500 εκατ. €). Επίσης στο φετινό κρατικό προϋπολογισμό οι πόροι στην Τοπική Αυτοδιοίκηση σε ονομαστικές τιμές αυξάνονται οριακά 0,8% (από 3.360 εκατ. 2009 σε 3.386 εκατ. € 2010), ενώ σε πραγματικές μειώνονται. Αντίστοιχα στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση έχουμε απόλυτη μείωση –3,1% των ΚΑΠ (από 436 εκατ. σε 422 εκτα.€). Τα τέλη κυκλοφορίας αυτοκινήτων παρ’ ότι διπλασιάστηκαν η απόδοση κατά 10% δεν εφαρμόζεται. Υπάρχει βέβαια αύξηση της «επιχορήγησης» (από 979 σε 1.134 εκατ.Ε), αλλά αφορά κάλυψη δαπανών νέων αρμοδιοτήτων (παιδείας, υγείας, πρόνοιας, κά). Όσον αφορά το ΠΔΕ (πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων), τα κονδύλια στην Τοπική και Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση μειώνονται απόλυτα κατά –13,2% (από 1.315 εκατ. σε 1.142 εκατ.€). Κατά συνέπεια προκύπτει ερώτημα πού θα βρεθούν τα 4 δις € που απαιτούνται για λειτουργία της νέας δομής «Καλλικράτη». Την απάντηση υποτίθεται δίνει το νέο επιχειρησιακό πρόγραμμα «ΕΛΛΑΔΑ» που κινείται σε τρεις άξονες: Πρώτον, αναδιάταξη κονδυλίων προγράμματος διοικητικής μεταρρύθμισης ΕΣΠΑ (2007-13) ειδικότερα από Περιφερειακά Προγράμματα (ΠΕΠ) που αφορούν δράσεις για περιφέρειες και δήμους και διάθεση στη νέα δομή. Δεύτερον, με υπόλοιπα κονδύλια του προγράμματος «Θησέα» που χρηματοδοτεί μη επιλέξιμα έργα ΕΣΠΑ σε δήμους και περιφέρειες. Και τρίτον, με αξιοποίηση «ανθρώπινων πόρων» από την παλιά δομή και ορισμένες προσλήψεις εξειδικευμένου προσωπικού με συμβάσεις δεκαετούς διάρκειας. (Άραγε μετά θα απολύονται;). Πρόκειται δηλαδή για ένα πρόγραμμα «κουρελού» που προσπαθεί με τα ίδια κονδύλια να στηρίξει τη νέα δομή. Κατά συνέπεια η πραγματική αναζήτηση πόρων θα γίνει με «φοροεπιδρομή», μέσω ΦΠΑ και ΦΑΠ (φόρου ακίνητης περιουσίας) την οποία προσπαθούν να εξωραϊσουν στο όνομα καταπολέμησης της φοροδιαφυγής.!!
Δυστυχώς η οικονομική θεμελίωση της νέας δομής, δεν γίνεται με «φυγή προς τα εμπρός» (ανακατανομή φορολογικών εσόδων) αλλά με «φυγή προς τα πίσω» (επιβολή έμμεσων φόρων) και αναδιαμόρφωση «καλαθιού» ΚΑΠ και ΕΣΠΑ. Έτσι αντί μεταφοράς πόρων στην Αυτοδιοίκηση για άσκηση του έργου της (σύμφωνα με τη συνταγματική επιταγή του άρθρου 102), έχουμε μεταφορά φορολογικής εξουσίας στην Αυτοδιοίκηση κατά παράβαση του Συντάγματος. Το μέτρο επιχειρείται να δικαιολογηθεί ότι οι πόροι της Αυτοδιοίκησης αποτελούν στην Ελλάδα μικρό ποσοστό των συνολικών της πόρων, σε αντίθεση με ότι ισχύει στην ΕΕ, αντιστρέφοντας το πραγματικό γεγονός, ότι η αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα διαχειρίζεται μόλις 350 € ανά κάτοικο, σε σχέση με 2.500 € ανά κάτοικο στην ΕΕ.!!
Ο αναπτυξιακός και κοινωνικός ρόλος «μετέωρος»
Με τη νέα δομή, η τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη υποτίθεται ότι βρίσκει τη δικαίωση της, γιατί διαμορφώνονται «βιώσιμες αυτοδιοικητικές δομές» και «οικονομίες κλίμακας». Πρόκειται για στρεύλωση των πραγματικών αιτίων συρρίκνωσης του αναπτυξιακού της ρόλου και υποβάθμισης του γεγονότος ότι το «μέγεθος» ενός δήμου ή περιφέρειας, δεν είναι όπως έδειξε ο «Καποδίστριας», το κύριο πρόβλημα, αλλά οι ποιοτικές προϋποθέσεις της ανάπτυξης και πρώτα απ’ όλα οι διαθέσιμοι πόροι, ο δημοκρατικός προγραμματισμός, η ουσιαστική συμμετοχή φορέων και πολιτών, η δημοκρατική αποκέντρωση πόρων και αρμοδιοτήτων, ο συμμετοχικός προϋπολογισμός, η διαφάνεια και ο έλεγχος διαχείρισης, η αναβάθμιση των συλλογικών οργάνων σε βάρος των μονοπρόσωπων, κά. Κατά συνέπεια ο αναπτυξιακός και κοινωνικός ρόλος της αυτοδιοίκησης είναι αναπόσπαστος από τη «δημοκρατία» όχι σαν διαδικασία αλλά ως ουσία (ο δήμος «κρατεί», αποφασίζει, συμμετέχει, ελέγχει, ιεραρχεί και υλοποιεί αναπτυξιακές επιλογές). Δυστυχώς με τον «Καλλικράτη» έχουμε διαιώνιση του υπερ-συγκεντρωτισμού της κεντρικής διοίκησης με τις «υπερ-περιφέρειες» και την αναπαραγωγή της οικονομικής ασφυξίας, με αποτέλεσμα την αδυναμία ανάληψης πρωτοβουλιών τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης και «αναπόφευκτη» προσφυγή στον ιδιωτικό τομέα, μέσω των γνωστών ΣΔΙΤ και των έργων ανάθεσης με όρους κερδοσκοπίας. Η διαιώνιση της οικονομικής καχεξίας της αυτοδιοίκησης (μόλις 20% των κονδυλίων του ΠΔΕ σε σχέση με 50% κατά μέσο όρο στην ΕΕ), θα οξύνει τα προβλήματα της στρευλής ανάπτυξης και του υδροκεφαλισμού (στην Αττική έχει συγκεντρωθεί 42% του πληθυσμού και άνω 50% της οικονομικής δραστηριότητας).
Τέλος με τις νέες διοικητικές δομές, το κατ’ εξοχήν έργο της αυτοδιοίκησης, παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, αποδυναμώνεται περαιτέρω. Ήδη στο όνομα της εξοικονόμησης πόρων, προβλέπεται κλείσιμο 4.000 δομών σε σύνολο 6.000 (δημοτικές επιχειρήσεις, πολιτιστικοί και κοινωνικοί φορείς) και δημιουργείται σοβαρό πρόβλημα απασχόλησης χιλιάδων εργαζόμενων. Από την άλλη προωθείται η «ανωνυμοποίηση» κοινωνικών δομών και άνοιγμα του δρόμου εισόδου ιδιωτών με αντικαταβολή τελών και κριτήριο το κέρδος. Παράλληλα οι ελαστικές εργασιακές σχέσεις και η επισφάλεια, θα βρουν νέο «πεδίο δόξης» στο όνομα της περικοπής δαπανών.
Εναλλακτικό μοντέλο η δημοκρατική αποκέντρωση
Η απάντηση στο σχέδιο «Καλλικράτης» το οποίο προσομοιάζει μάλλον στον Πολυκράτη (τύραννος της Σάμου), χρειάζεται να μπει το μοντέλο της «δημοκρατικής αποκέντρωσης» (πόρων, αρμοδιοτήτων, συμμετοχής, γνήσιας αντιπροσώπευσης, ορθολογικής διαχείρισης, στήριξη βιώσιμης ανάπτυξης, αύξηση θέσεων εργασίας, ενίσχυση κοινωνικής προστασίας, φροντίδα στο περιβάλλον, κά).
Ειδικότερα άμεσα χρειάζεται να καταβληθούν οι οφειλόμενοι ΚΑΠ στην αυτοδιοίκηση, να αυξηθεί το μερίδιο της στο ΠΔΕ και ΕΣΠΑ. Να ενισχυθεί η δημιουργία βιώσιμων δομών κοινωνικής φροντίδας. Προγραμμάτων στέγασης, σίτισης ανέργων. Γραμμές άμεσης εξυπηρέτησης, αντιμετώπιση προβλημάτων μεταναστών. Προγράμματα απασχόλησης για στήριξη κοινωνικών, τεχνικών και περιβαλλοντικών υποδομών. Συντήρησης δικτύων, έργα αθλητικών και πολιτιστικών υποδομών. Εξοικονόμησης ενέργειας και πράσινης ανάπτυξης. Στήριξης δομών κοινωνικής οικονομίας (καταναλωτικών, αγροτουριστικών και γυναικείων συνεταιρισμών) που προάγουν το κοινωνικό όφελος και την απασχόληση. Εξασφάλιση επαρκών και χαμηλότοκων δανείων από Ταμείο Παρακαταθηκών & Δανείων. Ενίσχυση αυτοδιοικητικών δομών με επαρκές προσωπικό και προστασία εργασιακών δικαιωμάτων (μισθολογικών, σταθερής και πλήρους απασχόλησης κά). Ένα τέτοιο εναλλακτικό μοντέλο αυτοδιοίκησης με δημοκρατική αποκέντρωση, μπορεί να λειτουργήσει ως σημαντικός παράγοντας εξόδου της οικονομίας από την κρίση, για αναζωογόνηση των περιφερειών και βελτίωση της ζωής των κατοίκων. Γιαυτό το μοντέλο αυτοδιοίκησης αγωνίζεται ο ΣΥΝ και ο ΣΥΡΙΖΑ στα πλαίσια της γενικότερης προγραμματικής του πρότασης, εξόδου της χώρας από την κρίση.